Test immunochemiczny stężenia alfa-1-fetoproteiny.
Alfa-1-fetoproteina (AFP), glikoproteina przypominająca albuminy o masie cząsteczkowej wynoszącej w przybliżeniu 70 kDa, jest wytwarzana w pęcherzyku żółtkowym w czasie życia płodowego, w niezróżnicowanych komórkach wątroby oraz w układzie pokarmowym płodu1,2.
Guzy nowotworowe, które wytwarzają AFP, to głównie zarodkowe nowotwory jądra niebędące nasieniakami (NSGCT), nowotwory pęcherzyka żółtkowego w jajniku oraz rak wątrobowokomórkowy (HCC). Co więcej, AFP to istotny element oceny ryzyka trisomii chromosomu 21. w drugim trymestrze ciąży w połączeniu z hCG+β i innymi parametrami3.
Oznaczenie jest przeznaczone do wykorzystania jako:
- wsparcie w diagnostyce raka wątrobowokomórkowego (HCC);
- wsparcie leczenia pacjentów z zarodkowymi guzami nowotworowymi niebędącymi nasieniakami;
- jeden z elementów, w połączeniu z innymi parametrami, oceny ryzyka trisomii chromosomu 21. (zespołu Downa). Do rozpoznania aberracji chromosomowych konieczne jest wykonanie dalszych badań4,5.
Rak jądra
Uważne monitorowanie stężenia markerów nowotworowych - AFP oraz ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (hCG) - w surowicy ma kluczowe znaczenie dla leczenia pacjentów z nowotworami zarodkowymi (GCT), gdyż te markery są istotne dla diagnostyki, określania rokowania, monitorowania odpowiedzi na leczenie oraz wczesnego wykrywania nawrotów choroby6. Dodatkowo hCG oraz AFP to ważne parametry oszacowywania przeżywalności pacjentów z zaawansowanymi NSGCT, które są również zalecane przez National Academy of Clinical Biochemistry do wykorzystania w leczeniu takich pacjentów7.
Rak wątrobowokomórkowy
Rak wątrobowokomórkowy (HCC) często rozwija się w wyniku zaawansowanej choroby wątroby i może wystąpić zarówno u pacjentów z marskością wątroby, jak i bez niej8. AFP od dawna jest uznawana za biomarker HCC i odgrywa istotną rolę w diagnozowaniu HCC. Znacznie podwyższone stężenia AFP mogą wskazywać na pierwotnego raka wątroby. Wykazano, że stężenia AFP rosną wraz z rozmiarami guza nowotworowego9.
Rozpoznanie HCC opiera się w głównej mierze na stwierdzeniu typowych cech w badaniach obrazowych z zastosowaniem środka cieniującego, ocenie histopatologicznej oraz stężeniu AFP w surowicy10. Stężenie AFP jest podwyższone w przebiegu nowotworów wątroby, jednak może być również stwierdzane11,12 w przypadku innych nowotworów, takich jak rak jądra, rak zarodkowy i rak żołądka. W przypadku AFP zaobserwowano czułość mieszczącą się w zakresie 39–65% oraz swoistość na poziomie 76–94% u pacjentów z HCC13. Rozbieżność pomiędzy czułością i swoistością AFP w tych badaniach wynika prawdopodobnie z różnych czynników, w tym różnej etiologii, odmiennych planów badań oraz różnych wartości odcięcia. Ponieważ stężenia AFP mogą również rosnąć w trakcie regeneracji wątroby, umiarkowanie podwyższone stężenia występują w przebiegu alkoholowej14 marskości wątroby oraz ostrego wirusowego zapalenia wątroby. W kilku wytycznych dotyczących praktyki klinicznej znajduje się zalecenie prowadzenia obserwacji pacjentów obarczonych ryzykiem wystąpienia HCC z wykorzystaniem badania ultrasonograficznego jamy brzusznej w połączeniu z oznaczaniem stężenia AFP15,16,17.
Trisomia chromosomu 21.
Pomiary stężenia AFP są wykorzystywane do oceny ryzyka wystąpienia trisomii chromosomu 21. (zespołu Downa) w drugim trymestrze ciąży w połączeniu z hCG+β i innymi parametrami, takimi jak dokładny wiek ciąży oraz masa ciała matki3. W przypadku ciąży z trisomią chromosomu 21. w surowicy matki dochodzi do obniżenia stężenia AFP i wzrostu stężenia hCG+β do poziomu wynoszącego w przybliżeniu dwukrotność prawidłowej mediany18. Ryzyko wystąpienia trisomii chromosomu 21. w drugim trymestrze ciąży można obliczyć z wykorzystaniem odpowiedniego oprogramowania (zob. metodykę produktu, część "Materiały wymagane, lecz niedostarczone"6,7) z zastosowaniem algorytmu opisanego przez Cuckle’a i wsp.19 oraz odpowiednich parametrów oznaczenia20,21,22,23,24.
Piśmiennictwo:
- Taketa K. Alpha-Fetoprotein in the 1990s. In: Sell SS. Serological cancer markers. Humana Press 1992;31-46, ISBN: 0-89603-209-4
- Terentiev AA., Moldogazieva NT. Alpha-fetoprotein: a renaissance. Tumor Biology 2013;34:2075- 2091.
- Wald NJ, Kennard A, Densem JW, et al. Antenatal maternal serum screening for Down’s syndrome: results of a demonstration project. BMJ 1992;305:391-394. 2020-11, V 5.0 English 5 / 6 Elecsys AFP 07026706500V5.0
- Elecsys ® AFP Method Sheet for material 04481798190 for cobas e 411, cobas e 601 & cobas e 602
- Elecsys ® AFP Method Sheet for material 07026706190 for cobas e 801 & cobas e 402
- Klepp O. Serum tumor markers in testicular and extragonadal germ cell malignancies. Scand J Clin Lab Invest Suppl 1991;206:28-41.
- Sturgeon CM, Duffy MJ, Stenman UH, et al. National Academy of Clinical Biochemistry Laboratory Medicine Practice Guidelines for Use of Tumor Markers in Testicular, Prostate, Colorectal, Breast, and Ovarian Cancers. Clin Chem 2008;54:12:e11-e79.
- Llovet JM, Zucman-Rossi J, Pikarsky E, et al. Hepatocellular carcinoma. Nature Reviews Disease Primers. 2016;14:2:16018.
- Toro A, Ardiri A, Mannino M, et al. Effect of pre- and post-treatment alpha-fetoprotein levels and tumor size on survival of patients with hepatocellular carcinoma treated by resection, transarterial chemoembolization or radiofrequency ablation: a retrospective study. BMC surgery 2014;14:40.
- Gonzalez SA and Keeffe EB. Diagnosis of Hepatocellular Carcinoma: Role of Tumor Markers and Liver Biopsy. Clin Liver Dis 2011;15:297-306.
- Gupta S, Bent S, Kohlwes J. Test characteristics of alpha-fetoprotein for detecting hepatocellular carcinoma in patients with hepatitis C. A systematic review and critical analysis. Ann. Intern. Med. 2003;139(1):46-50.
- Chen J, Röcken C, Treiber G, et al. Clinical implications of alphafetoprotein expression in gastric adenocarcinoma. Dig Dis 2003;21(4):357-362.
- Daniele B, Bencivenga A, Megna AS, et al. Alpha-fetoprotein and ultrasonography screening for hepatocellular carcinoma. Gastroenterology 2004;127:108-112.
- Stuart KE, Anand AJ, Jenkins RL. Hepatocellular Carcinoma in the United States. Prognostic features, treatment outcome, and survival. Cancer 1996;77,11:2217-2222.
- Heimbach JK, Kulik LM, Finn RS, et al. AASLD Guidelines for the Treatment of Hepatocellular Carcinoma. Hepatology 2018;67(1):358-80.
- Kokudo N, Hasegawa K, Akahane M, et al. Evidence-based Clinical Practice Guidelines for Hepatocellular Carcinoma: The Japan Society of Hepatology 2013 update (3rd JSH-HCC Guidelines). Hepatol Res 2015; 45:123-127.
- Omata M, Cheng AL, Kokudo N, et al. Asia-Pacific clinical practice guidelines on the management of hepatocellular carcinoma: a 2017 update. Hepatol Int 2017;11:317-370.
- Schlebusch H. Prenatal screening for Down’s syndrome. In: Thomas L (ed.). Clinical Laboratory Diagnosis, TH-Books, Frankfurt, 1st English edition 1998:1124-1125.
- Cuckle HS, Wald NJ, Thompson SG. Estimating a woman’s risk of having a pregnancy associated with Down’s syndrome using her age and serum alpha-fetoprotein level. Br J Obstet Gynaecol 1987;94:387-402.
- Reynolds TM, Penney MD. The mathematical basis of multivariate risk screening: with special reference to screening for Down’s syndrome associated pregnancy. Ann Clin Biochem 1989;26:452-458.
- Cuckle HS, Wald NJ, Nanchahal K, et al. Repeat maternal serum alpha-fetoprotein testing in antenatal screening programmes for Down’s syndrome. Br J Obstet Gynaecol 1989;96:52-60.
- Dunstan FDJ, Gray JC, Nix ABJ, et al. Detection rates and false positive rates for Down’s Syndrome screening: How precisely can they be Estimated and what factors influence their value? Statistics Medicine 1997;16:1481-1495.
- Lamson SH, Hook B. Comparison of Mathematical Models for the Maternal Age Dependence of Down’s Syndrome Rates. Hum Genet Vol 1981;59:232-234.
- Cuckle HS. Improved parameters for risk estimation in Down’s syndrome screening. Prenat Diagn 1995;15:1057-1065.
Przewidziane zastosowanie:
Test immunologiczny PIVKA-II do ilościowego oznaczania białka indukowanego nieobecnością witaminy K lub antagonistą II (PIVKA‑II) w ludzkiej surowicy i osoczu. Test jest oznaczeniem pomocniczym przeznaczonym do diagnostyki raka wątrobowokomórkowego (HCC). Wyniki należy interpretować w połączeniu z innymi metodami, zgodnie z wytycznymi standardowej opieki klinicznej. Metoda elektrochemiluminescencji “ECLIA” przeznaczona jest do zastosowania w analizatorach cobas e.Zestaw do ilościowego oznaczania in vitro stężenia α 1 -fetoproteiny w surowicy ludzkiej lub osoczu. Test przeznaczony jest do użycia jako:
- Test pomocniczy przeznaczony do diagnostyki raka wątrobowokomórkowego (HCC).
- Jako wspomaganie monitorowania pacjentów z nowotworami zarodkowymi nie będącymi nasieniakami.
- Jeden z elementów oceny ryzyka trisomii chromosomu 21 (Zespół Downa).
W celu rozpoznania aberracji chromosomalnych należy przeprowadzić dalsze badania. Metoda elektrochemiluminescencji “ECLIA” przeznaczona jest do zastosowania w analizatorach Elecsys i cobas e.
Podmiotem odpowiadającym za treści na tej podstronie jest Roche Diagnostics Polska Sp. z o.o. z siedzibą przy ul. Domaniewskiej 28, 02-672 Warszawa.
Materiał dla profesjonalistów medycznych